Δάνεια σε συνάλλαγμα: Γνωρίζαμε πόσο αθώα και ακίνδυνα είναι; (μέρος 2ο)

Το 2008 το ΔΝΤ επανέρχεται, πλέον, στο θέμα, αυτή τη φορά όχι έμμεσα, αφού δεν έμεινε στην απλή αναφορά των κινδύνων από αυτά τα δάνεια αλλά με μια ξεκάθαρη σύσταση προς το Αυστριακό τραπεζικό σύστημα. Έτσι, με την υπ’ αριθμ 08/190 Έκθεσή του, η οποία ολοκληρώθηκε στις 22 Μαΐου 2008, προβαίνει σε μια σειρά συστάσεων προς τις Αυστριακές αρχές.

Πριν όμως φτάσουμε στις Συστάσεις ενδεικτική του τρόπου με τον οποίο το ΔΝΤ αντιμετωπίζει τον δανεισμό σε ξένο νόμισμα, είναι η αναφορά στη σελίδα 2, όπου αναφέρει

Εικόνα 1 - IMF Country Report No. 08/190, σελίδα 1

Μετάφραση: «Το αυστριακό χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι γενικά ισχυρό. Η ταχεία επέκταση του χρηματοπιστωτικού συστήματος στις αναδυόμενες αγορές της Ευρώπης έφερε υψηλότερα κέρδη και διαφοροποίηση, αλλά και μεγαλύτερες ευπάθειες, κυρίως στον πιστωτικό κίνδυνο, συμπεριλαμβανομένου αυτού που συνδέεται με τον δανεισμό σε ξένο νόμισμα, σε αυτές τις χώρες».

Το Ταμείο, λοιπόν, πιο καθαρά από ποτέ, διαπιστώνει ότι ο δανεισμός σε ξένο νόμισμα συνιστά ευπάθεια για το τραπεζικό σύστημα. Ήδη, δηλαδή από την πρώτη σελίδα της έκθεσης είχε καταστεί ορατή και αντιληπτή η πρόθεση του ΔΝΤ να προχωρήσει σε συστάσεις, ώστε να αντιμετωπιστεί η εν λόγω ευπάθεια.

Στο πλαίσιο αυτό, ειδικά για το τραπεζικό σύστημα και για τα δάνεια σε ξένο νόμισμα, το Ταμείο σύστησε, με ένταση (όπως βλέπετε παρακάτω, η προτεραιότητα της σύστασης, στη σελίδα 8 έχει οριστεί σε «υψηλή»)

Εικόνα 2 - IMF Country Report No. 08/190, σελίδα 8

Μετάφραση: «Να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες συνεχίζουν να διαχειρίζονται τον έμμεσο πιστωτικό κίνδυνο που απορρέει από τα δάνεια σε ξένο νόμισμα , τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, και να προωθηθεί η ευαισθητοποίηση των δανειοληπτών για τους κινδύνους».

Η έκθεση έχει πολλαπλές αναφορές στα δάνεια αυτά και στη σελίδα 9 επισημαίνεται

Εικόνα 3 - IMF Country Report No. 08/190, σελ 9

Μετάφραση: «…Ένα ασυνήθιστο χαρακτηριστικό της αυστριακής οικονομίας είναι η ισχυρή ζήτηση για δάνεια σε ξένο νόμισμα. Οι αρχές έχουν λάβει μέτρα για να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση σχετικά με τον συναλλαγματικό κίνδυνο και την ενίσχυση της τραπεζικής διαχείρισης κινδύνου αυτών των δανείων, και καθώς οι διαφορές των επιτοκίων έχουν μειωθεί, η αναλογία των δανείων σε ξένο νόμισμα στο σύνολο των δανείων έχει αρχίσει να μειώνεται…»

Ενώ στη σελίδα 34 επαναλαμβάνεται η σύσταση μαζί με προτεινόμενες δράσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος, ως ακολούθως:

Εικόνα 4 - IMF Country Report No. 08/190, σελ 34

Μετάφραση: «Σύσταση: Συνέχεια παρακολούθησης εκ του σύνεγγυς του δανεισμού σε ξένο νόμισμα από τις τράπεζες σε μη αντισταθμισμένους εγχώριους πελάτες, κυρίως από τις μικρές τράπεζες οι οποίες συμμετέχουν ενεργά σε αυτά τα δάνεια, και να εξασφάλιση ότι ο αρμόζουσα κατάλληλη διαχείριση κινδύνων ακολουθείται για αυτά τα δάνεια

Εκτέλεση: Το 2003 , η FMA δημοσίευσε τις ελάχιστες προδιαγραφές για τη χορήγηση και τη διαχείριση των δανείων σε ξένο νόμισμα. Η FMA και OeNB έχουν εισαγάγει μια πρωτοβουλία που στοχεύει στην αύξηση της ευαισθητοποίησης του κινδύνου των δανειοληπτών και έχουν συστήσει ενισχυμένες εποπτικές αναφορές σε σχέση με τον δανεισμό σε ξένο νόμισμα . Τα δάνεια σε ξένο νόμισμα είναι κανονικό μέρος της άσκησης προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων της OeNB και κάλυψης στην Έκθεση για τη Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα. Οι ρυθμιστικές εκθέσεις σχετικά με τον δανεισμό σε ξένο νόμισμα έχουν επεκταθεί και καλύπτουν πλέον πληροφορίες σχετικά τόσο με τη δομή αποπληρωμής των δανείων, όσο και τη χρήση των οχημάτων αποπληρωμής. Ένα λεπτομερές ερωτηματολόγιο σχετικά με ανοίγματα σε ξένο νόμισμα των θυγατρικών αυστριακών τραπεζών στην CESE έχει αποσταλεί στις μεγαλύτερες αυστριακές τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Μια ανάλογη ανασκόπηση πραγματοποιήθηκε επίσης το 2006».

Η ευπάθεια, λοιπόν, του δανεισμού σε ξένο νόμισμα, έπρεπε να αντιμετωπιστεί. Και αυτό απαιτούσε όχι μόνο διαδικασίες ευαισθητοποίησης κι ενημέρωσης των δανειοληπτών αλλά και εσωτερικές –διατραπεζικές- διαδικασίες για περιορισμό των χορηγούμενων δανείων σε ξένο νόμισμα.

Μάλιστα, το ίδιο έτος (2008), το ΔΝΤ επανήλθε στο θέμα του δανεισμού σε ξένο νόμισμα, αλλά αυτή τη φορά, δεν αναφέρθηκε μόνο στην Αυστρία αλλά συνολικά για το δανεισμό σε ξένο νόμισμα, με σημείο αναφοράς τις αναπτυσσόμενες χώρες της ΕΕ.

Έτσι, με νέα έκθεσή του, την από Ιουλίου 2008 και υπ’ αριθμ WP/08/173, αναλύει τα δομικά χαρακτηριστικά και τους συστημικούς κινδύνους που γεννώνται από το δανεισμό σε ξένο νόμισμα. Η Έκθεση αυτή είχε κυρίως μακροοικονομικά στοιχεία σχετικά με τις επιπτώσεις των δανείων σε συνάλλαγμα που μόνο όσοι έχουν οικονομικές γνώσεις μπορούν να εκτιμήσουν.

Η αντίδραση της Αρχής για την Οικονομική Αγορά της Αυστρίας και της Αυστριακής Κεντρικής Τράπεζας

          Η αντίδραση της FMA (=Financial Market Authority = Αρχή για την Οικονομική Αγορά) και της Αυστριακής Κεντρικής Τράπεζας (OeNB) στα παραπάνω μηνύματα του ΔΝΤ υπήρξε άμεση. Στις 10 Οκτωβρίου του έτους 2008 η Αυστριακή Κεντρική Τράπεζα εξέδωσε σύσταση με την οποία σταματούσε την χορήγηση δανείων σε ξένο νόμισμα. Η εν λόγω αναφορά περιλαμβάνεται στην από 22 Μαρτίου 2010 Έκθεση της FMA (=Financial Market Authority = Αρχή για την Οικονομική Αγορά), όπου στη σελίδα 2 αυτής αναφέρεται ότι

Εικόνα 5 - Η από 22 Μαρτίου 2010 Έκθεση της FMA (σελ 2) με αναφορά στην διεθνή κριτική που δέχτηκε η Αυστρία για το εν λόγω ζήτημα

Μετάφραση: «Ο εξαιρετικός όγκος των δανείων σε ξένο νόμισμα και των δανείων με οχήματα αποπληρωμής που χορηγήθηκαν στα νοικοκυριά της Αυστρίας είναι πολύ μεγάλος σε σχέση με διεθνή σύγκριση και φιλοξενεί έναν εν δυνάμει συστημικό κίνδυνο (ιδίως όσον αφορά τη σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών). Αυτή η συνθήκη έχει επίσης έντονα επικριθεί από Διεθνείς Οικονομικούς Οργανισμούς (ιδίως από το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης (EBRD) σε τακτική βάση και μπορεί να υπονομεύσει την φήμη της Αυστρίας ως οικονομικής αγοράς».

Σε πρώτη φάση, πέρα από την κριτική και τις συστάσεις του ΔΝΤ, η αρμόδια οικονομική Αρχή της Αυστρίας, αποκαλύπτει ότι το επίδικο ζήτημα είχε επικριθεί έντονα και σε τακτική βάση από διεθνείς και Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης (EBRD). Δυστυχώς, από την έρευνα δεν προέκυψαν τα σχετικά έγγραφα.

Πάντως, το πρόβλημα της χορήγησης δανείων σε ξένο νόμισμα, είχε εντοπιστεί και είχε εκτιμηθεί σε παρελθοντικό χρόνο, και πάντως, πριν οι Ελληνικές τράπεζες εφεύρουν και πουλήσουν ευρέως το εν λόγω «προϊόν» τους. Είχε ήδη διαπιστωθεί ότι τα «δάνεια» αυτά αποτελούσαν επικίνδυνα προϊόντα, που δημιουργούσαν κινδύνους αφενός για την χρηματοπιστωτική σταθερότητα μιας οικονομικά εύρωστης χώρας, όπως η Αυστρία αλλά και κίνδυνο για τη φήμη της, ως οικονομικής αγοράς. Αμέσως παρακάτω, η ίδια έκθεση, στη σελίδα 2 αναφέρει ότι 

Εικόνα 6 - Η από 22 Μαρτίου 2010 Έκθεση της FMA (σελ 2) με αναφορά στην προηγούμενη Σύσταση του 2008 για την παύση χορηγήσεων δανείων σε ξένο νόμισμα. Η σύσταση αυτή επαναλαμβάνεται εκ νέου και στην εν λόγω Έκθεση.

Μετάφραση: «…Τον Οκτώβριο του 2008 η ΑΚΤ – σύμφωνα με την καταστατική εντολή της να διαφυλάσσει το εθνικό οικονομικό συμφέρον διατηρώντας ένα αποτελεσματικό τραπεζικό σύστημα και τη σταθερότητα της οικονομικής αγοράς (Άρθρο 69 παρ. 1 του Τραπεζικού Νόμου) – συνέστησε στα πιστωτικά ιδρύματα να σταματήσουν τη χορήγηση δανείων σε ξένο νόμισμα προς τα νοικοκυριά»

               

Στην ίδια έκθεση, στη σελίδα 3, τονίζεται ότι

Εικόνα 7 - Η από 22 Μαρτίου 2010 Έκθεση της FMA (σελ 3)

Μετάφραση: «Εξαιτίας των κινδύνων που αναφέρθηκαν παραπάνω, τα δάνεια σε ξένο νόμισμα προς ιδιώτες καταναλωτές δεν είναι κατάλληλο σαν μαζικό προϊόν, αλλά απαρτίζει ένα ειδικό προϊόν για το οποίο είναι απαραίτητο να λαμβάνεται υπόψη κάθε ειδική περίπτωση και η συγκεκριμένη κατάσταση του κάθε υποψήφιου πελάτη. Σε αυτή τη βάση του Άρθρου 39 του Τραπεζικού Νόμου, τα δάνεια σε ξένο νόμισμα είναι ιδιαιτέρως ακατάλληλα σαν ένα πρότυπο ενυπόθηκο οικονομικό προϊόν για τους καταναλωτές. Τα πιστωτικά ιδρύματα πρέπει να δείξουν αυξημένη προσοχή για να παράσχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και τους κινδύνους που συνδέονται με αυτό το προϊόν»

Ενόψει των παραπάνω, η FMA (=Financial Market Authority = Αρχή για την Οικονομική Αγορά), όρισε πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις, μόνο υπό την πλήρωση των οποίων θα ήταν δυνατή η χορήγηση δανείων σε ξένο νόμισμα. Οι προϋποθέσεις αυτές δεν διαφέρουν ουσιωδώς από τους προταθέντες ήδη με την επίδικη αγωγή και τις προτάσεις ισχυρισμούς μας. Εν προκειμένω, οι προϋποθέσεις αυτές παρατίθενται, τόσο στην αρχική τους εμφάνιση (δηλαδή, αυτούσια η σελίδα του αγγλώφωνου κειμένου), όσο και σε μετάφραση, ώστε να διαπιστωθεί ότι οι ενάγοντες, δεν εστιάσαμε τη σκέψη μας σε κάτι πρωτότυπο και πάντως παγκοσμίως πρωτοεμφανιζόμενο.

Από τα παραπάνω αποδεικνύεται ότι, οι δικοί μας, σημερινοί προβληματισμοί, είχαν ήδη απασχολήσει άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ και πληθώρα διεθνών οργανισμών, οι οποίοι είχαν ήδη από το 2008 διαμορφώσει αυστηρό πλαίσιο για τη χορήγηση των επίδικων δανείων. Άλλωστε, οι σκέψεις και οι ισχυρισμοί μας δεν διαφέρουν, στην ουσία και το περιεχόμενό τους από την κοινή λογική. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται στη σελίδα 5 της εν λόγω Έκθεσης όπου ορίζονται οι προϋποθέσεις χορήγησης των εν λόγω δανείων:

 

Εικόνα 8 - Η από 22 Μαρτίου 2010 Έκθεση της FMA (σελ 5)

Μετάφραση: «Χορήγηση νέων δανείων σε ξένο νόμισμα

5. Γενικά τα πιστωτικά ιδρύματα δεν πρέπει να εγκρίνουν δάνεια σε ξένο νόμισμα στους καταναλωτές. Νέα δάνεια μπορούν να εγκριθούν μόνο στις ακόλουθες κατηγορίες ατόμων:

α. Άτομα με ικανό εισόδημα στο ίδιο νόμισμα. Το νόμισμα στο οποίο θα πληρώνονται το κεφάλαιο και ο τόκος πρέπει να είναι το ίδιο με το νόμισμα του εισοδήματος, από το οποίο θα εξυπηρετείται το δάνειο.

β. Δανειολήπτες οι οποίοι προσδοκούν άλλα έσοδα στο νόμισμα στο οποίο εξυπηρετείται το δάνειο και σκοπεύουν να πληρώσουν το δάνειο χρησιμοποιώντας τα έσοδα αυτά, για παράδειγμα με τη χρήση ομολόγων ξένων νομισμάτων με συγκεκριμένο χρόνο εξαγοράς (όπου το ομόλογο έχει ήδη συναφθεί για ποσό τουλάχιστον ίσο με το ονομαστικό ποσό του δανείου κατά το χρόνο της εκταμίευσης), με την πώληση ακινήτων σε ξένο νόμισμα (όπου η πραγματική βούληση πώλησης θα πρέπει να υπάρχει κατά το χρόνο  εκταμίευσης του δανείου και οι διαδικασίες της πώλησης, βασισμένες σε ρεαλιστικές εκτιμήσεις της αγοραίας αξίας ή του συμβατικά συμφωνημένου τιμήματος είναι τουλάχιστον ίσες με το ονομαστικό ποσό του δανείου) ή πουλώντας μετοχές μιας εταιρείας που χρηματοδοτούνται στο ίδιο νόμισμα.

γ. Άτομα αυξημένων εισοδημάτων με άριστη πιστοληπτική ικανότητα. Ο δανειολήπτης κατατάσσεται στην κατηγορία των πελατών που ταξινομούνται ως «άτομα αυξημένων εισοδημάτων» σύμφωνα με τις εσωτερικές κατευθυντήριες γραμμές του πιστωτικού ιδρύματος και στους οποίους έχει αποδοθεί η υψηλότερη πιστοληπτική διαβάθμιση…»

Κατ’ αρχάς, λοιπόν, τα πιστωτικά ιδρύματα ΔΕΝ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΧΟΡΗΓΟΥΝ ΔΑΝΕΙΑ ΣΕ ΞΕΝΟ ΝΟΜΙΣΜΑ. Νέα δάνεια σε ξένο νόμισμα θα μπορούσαν να χορηγηθούν μόνο εφόσον τηρούνταν οι προρρηθείσες και κατά την κοινή λογική διαπιστούμενες ως εύλογες, προϋποθέσεις.

Τον ίδιο περίπου καιρό, το 2008, η Τράπεζα της Ελλάδας επισήμαινε τον κίνδυνο πτώχευσης των δανειοληπτών, από χορηγήσεις σε νόμισμα κυμαινόμενης ισοτιμίας.

Η Έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας για το έτος 2008.

Παρά το γεγονός ότι οι κίνδυνοι, που γεννούν τα εν λόγω "δάνεια" φαίνεται να τελεί σε γνώση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, ο τελευταίος δεν έλαβε καμία ανάλογη ή αντίστοιχη πρωτοβουλία, σαν αυτές που έλαβαν τον ίδιο καιρό οι αρμόδιες οικονομικές αρχές της Αυστρίας...